Homohaat in veel landen neemt toe

“Dan maar niet hand in hand over straat”

Vandaag was in het nieuws dat uit onderzoek blijkt dat homo’s in veel landen niet veilig zijn. Vooral in voormalige Sowjetrepublieken en in Rusland zelf zijn homohaat en geweld tegen homo’s geaccepteerd, het wordt zelfs aangemoedigd. Voeg daarbij de islamitische wereld en veel landen in Afrika, en je moet bijna toegeven dat homorechten een westers verschijnsel zijn (wat Rusland ons graag wil doen geloven). Is dit niet zeer verontrustend?

Ik hoorde een brokje interview op Radio1, naar aanleiding van dit nieuws. De gast was een kabinetslid, als ik het goed heb een staatssecretaris, zelf homo. Hij sprak zich uit over de onveiligheid voor homo’s, ook in ons land, vooral in bepaalde stadswijken. Hij zei er mee te kunnen leven dat hij en zijn partner dan in zo’n buurt maar niet opzichtig hand in hand liepen. Maar dat is toch eigenlijk verschrikkelijk?

De bubbel van vrijheid en mensenrechten

Je moet helaas tot de conclusie komen, dat mensenrechten en democratisch verworven vrijheden beslist niet meer vanzelfsprekend zijn. Ik realiseer mezelf, dat ik uit een ‘bubbel’ kom wat dit betreft. We groeiden op in een na-oorlogse wereld, waarin Amerika het goede en het Oostblok het kwaad belichaamden. Wat waren we blij toen vanaf eind jaren ’80 de muren vielen en machtsblokken van ideologieën ineenstortten! Was het niet het bewijs van het ongelijk van autoritaire regimes? Was dit niet de zege van de vrijheid van het individu? Was dit niet het gelijk van het ‘Westen’?

In die bubbel leefden we. Ook christenen en kerkmensen. Christenvervolging in Oostbloklanden, het zou tot het verleden gaan behoren. Deels was dit ook het geval, tenminste de eerste tijd. De Europese Unie, die stond voor vrijheid en democratie, groeide uit. De westerse waarden van vrijheid van meningsuiting en non-discriminatie bleken superieur. Vrouwen- en homo-emancipatie werden overal hoog op de politieke agenda gezet.

Maar het was een bubbel. Een bubbel van eigen gelijk. Het lekker met elkaar eens zitten zijn, samen met mensen die toch al het zelfde denken. Dat blijkt nu. Al een aantal decennia zijn de tegenstellingen weer aan het toenemen. Rusland (en vazalrepublieken, wat ze nog steeds zijn) tegenover het ‘westen’ (en de VS). Maar het is ingewikkelder: ook in veel EU-landen is de vrijheid van het individu niet langer vanzelfsprekend veilig. Het begint bij de afbrokkeling van de democratie. Tegenstellingen verscherpen zich, als democratie verwordt tot de macht van de meerderheid in plaats van bescherming van de minderheid. Nationalisme groeit, overal waar mensen niets anders meer hebben om op te vertrouwen. Zelfs zijn er regeringen die de ‘heilige’ scheiding der machten beginnen aan te tasten, waardoor eerlijke rechtspraak zo maar een farce kan gaan worden (Polen!). Het wordt tijd dat we uit onze bubbel komen.

Want wat is er aan de hand? Groeiende homohaat in het voormalige Oostblok (en de islamitische wereld) en toenemend nationalisme zijn als communicerende vaten. Ze zijn feitelijk uiting van één en het zelfde sentiment: wat anders is, is een dreiging. En voel ik me bedreigd, dan ga ik slaan. Het meest primitieve verdedigingsmechanisme. Ook zichzelf zo noemende democraten in het Westen slaan: niet-westerse minderheden worden op denigrerende wijze weggezet. En dat in naam van z.g. ‘westerse waarden’. Dit is het begin van het einde van democratie. Want nogmaals, democratie is niet dat de meerderheid regeert, maar dat de minderheid wordt beschermd.

Democratie christelijk?

Democratie een christelijke regeervorm noemen gaat te ver. Maar vanuit de Bijbel gezien is democratie het beste van alle vormen die er bestaan. In de Bijbel zelf komen we voorbeelden tegen van mensen die bij meerderheid van stemmen verkozen en aangesteld worden in een ambt. Ook de volksvergadering heeft zowel in het Oude als in het Nieuwe Testament een belangrijke rol. Verkozen mensen hebben dan wel altijd de taak om dienstbaar te zijn aan het belang van allen. Nooit is het de bedoeling dat ze eigen belangen (of van een ‘achterban’) gaan bevorderen, al helemaal niet ten koste van minderheden. Het ‘pluche’ is geen macht maar dienst.

Ook in de geschiedenis kun je de wortels van het democratische denken verbinden met het Christendom. De Renaissance en parallel de Reformatie van de zestiende eeuw waren een vrijheids- en emancipatiebeweging waarin de rechten van het individu centraal stonden. Mensenrechten en individuele vrijheden zijn in die tijd letterlijk bevochten. De kerk heeft zeker niet altijd een goede naam opgebouwd van staan voor de rechten en vrijheden van het individu. Te vaak stond de kerk naast de machthebbers en diende zij de belangen van de burgerlijke maatschappij, waarin orde en rust belangrijker leken dan het beschermen van weerlozen en kwetsbaren. Maar fouten van de kerk betekenen alleen maar, dat ook de kerk zelf niet altijd begrepen heeft waar het in Bijbel en evangelie om gaat.

Dat geldt ook voor de visie van de kerk op homoseksualiteit. Ook al spreekt de Bijbel nergens positief over homorelaties, je vindt in de Bijbel ook een andere lijn: liefde en trouw. Die beide gegevens maken, dat kerken ambivalent blijven als het over homoseksualiteit gaat. Het is een zoektocht, die we niet met een tekst of stoer ‘standpunt’ moeten willen beslechten. Helderheid en duidelijkheid, dat waar de huidige wereld zo naar verlangt, en waarin men in het voormalige Oostblok een prettig heldere keuze in maakt, doet geen recht aan wat kwetsbaar is en complex.

Die zoektocht is beter dan knopen doorhakken (en op andere manieren hakken). Ze leidt tot maatwerk en keuzes in wijsheid en voorzichtigheid, en vooral vanuit liefde. Want daar zijn christenen en kerken het ondanks alle onduidelijkheid het volstrekt over eens: geweld tegen homo’s is letterlijk uit de Boze. Iedere mens mag er zijn, hoe hij/zij ook is. Alle mensen zijn kostbaar voor God, omdat ze iets weerspiegelen van het Goddelijke. Dat zal dus altijd voorop blijven staan in wat kerken en christenen in de samenleving uitdragen en in de praktijk laten zien. Niemand kan zijn/haar eigen geaardheid veranderen, je bent wat je bent. Daarmee krijgen zij en wij allemaal een opdracht: om op zoek te blijven naar de Vrede van het Kind van Kerst. Ruimte voor ieder om veilig te zijn in een boze wereld.

Kerst 2017